Schrif­te­lijke vragen Plusquin/Jansen over Gebruik data van burgers door de gemeente

Indiendatum: 18 jun. 2019
Antwoorddatum: 3 jul. 2019

Geachte mevrouw Plusquin,

Naar aanleiding van uw vragen d.d. 18 juni 2019 inzake gebruik data van burgers door de gemeente delen wij u het volgende mede.

Vraag 1) Is het college bekend met de genoemde inventarisatie van de NOS over algoritmes? (Zie toelichting). Bent u het met ons eens dat het gebruik van algoritmes een nadelig effect kan hebben op kwetsbare groepen en burgers in het algemeen? Begrijpt u de keuze van de gemeente Uden af te zien van voorspellende algoritmes? Overweegt u dit zelf ook te doen? Graag een uitgebreide toelichting.

Het college is op de hoogte van de inventarisatie van de NOS over het gebruik van algoritmes in besluitvorming. Het gebruik van algoritmes op zich kan zowel een voor- als nadelig effect hebben op burgers. In zijn geheel afzien van het gebruik van algoritmes zou betekenen dat de dienstverlening naar de burger bijvoorbeeld minder effectief en efficiënt wordt. Belangrijk in deze is bewust, transparant en in lijn met de geldende regelgeving omgaan met algoritmes en om besluitvorming niet automatisch, dus zonder tussenkomst van een medewerker te laten doen. Dit laatste is onderdeel van het beleid van de gemeente Heerlen.

Vraag 2) Klopt het dat de gemeente Heerlen gebruik maakt van voorspellende algoritmes? Zo ja, welke gemeentelijke instanties en organisaties waarover de gemeente het bevoegd gezag is, maken gebruik van deze technologie? Is de gemeente voornemens bij meer instanties gebruik te gaan maken van algoritmes? Welke? Met welk doel en waarom denkt u dat juist algoritmes hieraan kunnen bijdragen, wat zijn de voordelen volgens u?

Binnen de gemeente Heerlen en organisaties waarover de gemeente het bevoegd gezag is wordt gebruik van (voorspellende) algoritmes gemaakt. Momenteel brengt de gemeente Heerlen, in het kader van toezicht op het gebruik van algoritmes en transparantie naar de burger, in kaart in welke diensten, besluiten en bij welke instanties dit gebeurt.

Bij iedere nieuwe of aan te passen dienst, besluitvorming en of samenwerkende instantie maakt de gemeente de afweging of het gebruik van algoritmes noodzakelijk, moreel en gerechtvaardigd is en toetst deze aan de daarvoor geldende regelgeving

Vraag 3) De autoriteit persoonsgegevens waarschuwt voor het gebruik van algoritmes en zegt dat de overheid hier transparant in moet zijn. In hoeverre is de gemeente Heerlen volgens u voldoende transparant in het gebruik van algoritmes, wanneer een besluit over een persoon (mede) wordt genomen met behulp van deze techniek?

De Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) die door de Autoriteit Persoonsgegevens wordt gehandhaafd is hierin duidelijk. Wij als gemeente dienen te beschikken over een zogenaamd register van verwerkingen. In dit register worden alle diensten en producten (verwerkingen) vastgelegd waarin persoonsgegevens verwerkt worden. Hierin wordt onder andere de manier waarop gegevens verwerkt en gedeeld worden vastgelegd. Hiermee kunnen wij de burger transparantie geven over hoe zijn of haar gegevens door de gemeente verwerkt worden of en hoe algoritmes ingezet worden bij deze verwerkingen.
We hebben een register van zo’n 600 verwerkingen maar deze verwerkingen zijn nog niet allemaal gecontroleerd op, onder andere, het gebruik van algoritmes. We zijn er mee bezig en verwachten dit eind 2020 te hebben afgerond en het register compleet te hebben.

Vraag 4) Het is niet altijd duidelijk welke gegevens in een algoritme worden gestopt en op basis van welke data een uitkomst wordt gebaseerd. Overheden geven aan dat het soms lastig is om te weten wat er precies gebeurt. In hoeverre doet dit probleem zich volgens u voor in Heerlen? Bent u bereid hier onderzoek naar te verrichten? Zo ja, op welke wijze? Zo nee, waarom niet?

Het is niet ondenkbaar dat een door de gemeente Heerlen gebruikt algoritme niet of lastig te begrijpen is. Bestaande, aangepaste en nieuwe algoritmes dienen getoetst en vastgelegd te worden in het register van verwerkingen. Hiermee moet de gemeente zelf kunnen begrijpen hoe een bepaald algoritme werkt en dit ook eenvoudig en op transparante wijze aan de burger kunnen uitleggen.

Vraag 5) Eén van de nadelen van het gebruik van algoritmes is dat mensen die niet voldoen aan de kenmerken die ingevoerd zijn in een algoritme, “onopgemerkt” blijven. Ziet u hierin een gevaar, zoals bijvoorbeeld bij het experiment in Groningen waaraan de GGD meedeed om kindermishandeling op te sporen?

Graag een toelichting.

Er zit een zeker gevaar in het gebruik van algoritmes op uitsluiting vandaar dat het gebruik van algoritmes zorgvuldigheid, toetsing en controle vergt. Er wordt altijd nog een “mens” aan toegevoegd waardoor besluitvorming nooit alleen door systemen wordt gedaan.

Vraag 6) Medewerkers vinden het soms lastig af te wijken van het algoritme als de situatie van de cliënt daar om vraagt" zegt het centrum indicatiestelling zorg. Geldt dit ook voor medewerkers in de gemeente Heerlen? Bestaan er regels of methodieken om te voorkomen dat medewerkers te veel steunen op de uitkomsten van een algoritme?

Niet iedere situatie is gelijk daarom volgen medewerkers van de gemeente een cursus morele oordeelsvorming om in dit soort gevallen af te kunnen wijken als de situatie met de burger hierom vraagt.

Vraag 7) Bent u het met de Partij voor de Dieren eens dat wanneer burgers worden gevolgd via hun mobiele telefoon, zij hiervan op de hoogte zouden moeten worden gesteld door middel van bijvoorbeeld informatiebordjes? Zo nee, waarom niet?

Wij als gemeente Heerlen volgen geen burgers doormiddel van hun mobiele telefoon. Mocht er ooit besloten worden dit wel te doen dan dienen wij de burger hier over te informeren. Dit kan dan bijvoorbeeld doormiddel van informatiebordjes.

Hoogachtend,

burgemeester en wethouders van Heerlen,

namens dezen,
Wethouder voor Integraal Ouderenbeleid, Buurtgericht Werken, Publieke Dienstverlening en Informatisering,
A.W.A Keulen