Inbreng Plusquin Ontwerp­be­groting 2019 gemeen­schap­pe­lijke regeling Reini­gings­diensten Rd4

Voorzitter,

We willen graag beginnen met het uitdelen van een compliment aan de wethouder, tevens naar eigen zeggen ervaringsdeskundige op het gebied van luiers. De Partij voor de Dieren is erg ingenomen met de toezegging van de wethouder om in gesprek te gaan met Luierrecycling Neder- land. Luierafval bedraagt immers 5-8% van het restafval. Als we in 2019/2020 samen met de andere Rd4-gemeenten aansluiten bij een luierrecyclingproject, dan kunnen we wellicht ook een ambitieuzere doelstelling formuleren voor het aantal kilo’s restafval per inwoner per jaar in 2025. We hebben in de beantwoording gelezen dat de ambitie in 2020 op 100 kilo ligt, maar de vraag was eigenlijk of we in 2025 een ambitie kunnen realiseren van 30 kilo restafval per inwoner per jaar. Meerdere gemeenten hebben dat ook uitgesproken.

Verder was het onze fractie niet duidelijk of wij als de gemeente het voorbeeld gaan geven met gescheiden afvalbakken op gemeentelijke gronden. Daarover horen wij graag een reactie van de wethouder. Dan het zwerfvuil voorzitter, het staat in de top 3 van ergernissen voor de burger. De Rd4 heeft bezwaren uitgesproken tegen aansluiting bij de Statiegeldalliantie. De wethouder geeft aan dat, als er uitvoer- bare oplossingen en steekhoudende argumenten worden ingebracht die de bezwaren van de Rd4 tegen deelname aan de Statiegeldalliantie ontkrachten, er toch kan worden overwogen aansluiting te zoeken bij de Statiegeldalliantie.

De indieners van de motie “statiegeld en zwerfvuil” willen daarom graag reageren op de argumenten van de Rd4 tegen het aansluiten bij de Statiegeldalliantie. Het eerste argument van Rd4. Die zijn overigens te vinden in de memo die is rondgestuurd. Volgens de Rd4 zijn er te veel aannames en onbekende cijfers in het rapport van de CE Delft door de Rd4 aangeduid als “statiegeldlobby”.

Onze reactie: We vinden de reactie van Rd4 nogal insinuerend. Gedrag van mensen is niet exact te voor- spellen. Het rapport van CE Delft is tot stand gekomen door vele partijen uit het veld en een uitgebreide klankbordgroep van diverse vertegenwoordigers, waar onder de Nederlandse Vereniging van reinigingsdiensten (NVRD). De officiële referent prof. Carl Koopmans, onderzoeksdirecteur van SEO Economisch Onderzoek, heeft integraal goedgekeurd.

De staatssecretaris heeft besloten dat het statiegeld op PET flessen en niet op blik pas in 2021 zal wor- den ingevoerd, tenzij het bedrijfsleven, burgers en overheden zelf voor een oplossing zorgen. Met het huidige standpunt van Rd4 sluiten de Rd4 en dus ook de gemeente Heerlen zich aan bij het verzet van het bedrijfsleven tegen de invoering van statiegeld. Maar dan zal Heerlen toch op een andere manier moeten bijdragen aan een oplossing van het zwerfvuil. In dat kader hebben we enkele opmerkingen en vragen.

Hoe gaat de gemeente concreet het “Pact zwerfafvalvrij” uitvoeren? Die maatregelen kosten de gemeen- schap geld, terwijl bij statiegeld de vervuiler betaalt. Vindt het college het in het sociale beleid van de ge- meente passen om de gemeenschap en niet de vervuiler voor de kosten op te laten draaien?

Het tweede argument van Rd4. In het rapport van de CE-Delft wordt geen onderzoek vermeld naar de effecten op de bestaande logistieke systemen, zoals de huidige inzameling van PMD afval.

Onze reactie: in het huidige procedé worden PET-afvalflessen vermengd met laagwaardig plastic om een optimalere samenstelling te krijgen die voldoet aan industriële normen en die daardoor hergebruikt kan worden en dus te verhandelen is voor de export. Als er geen bijmenging meer plaats kan vinden is er dus geen afzet en export mogelijk van het laagwaardige plastic. Het doel van een circulaire economie is echter dat de grondstoffen weer als grondstoffen te hergebruiken zijn en wel zo vaak mogelijk. Invoering van statiegeld leidt tot een betere scheiding van meermaals herbruikbare grondstoffen.

Zo worden van minderwaardig plastic bijvoorbeeld shampooflessen gemaakt en bij hoogwaardige recycling van PET flessen kunnen er weer levensmiddelen in verpakt worden, bijvoorbeeld in nieuwe PET fles- sen. Hoe zuiverder de afvalstroom, hoe beter en hoe langer er gerecycled kan worden. Het is dus een politieke keuze tussen geld en milieu.

Het derde argument van RD4: alle burgers worden over één kam geschoren. Onze reactie: Helaas is het zo dat een beperkt aantal burgers verantwoordelijk is voor het zwerfafval. Maar om nu statiegeld als een straf te zien voor de goedwillende Heerlenaar is wel een heel negatieve benadering. We denken dat de meerderheid van de goedwillende Heerlenaren bereid is om lege flesjes en blikjes in te leveren om daar een schonere omgeving voor terug te krijgen. En bij het statiegeldsysteem betaalt alleen de vervuiler. Bij het andere systeem betaalt de hele gemeenschap, dus alle burgers. Een onderzoek van de Consumenten- bond wees uit dat 84% van de mensen voor statiegeld op flesjes is en 75% van de mensen voor blikjes. Er zijn meerdere onderzoeken. Ik zal er nog een noemen. Radar. 74% van de Nederlanders staat positief tegenover een dergelijk statiegeldsysteem.

Over de huidige situatie zegt RD4: 70% van de kleine plastic verpakkingen en 85% van het glas wordt ingezameld via bronscheiding. Onze reactie: We zien hier geen argument tegen statiegeld in. Bij de door Rd4 genoemde afvalsoorten wordt niet gesproken over PET-flessen als een aparte plasticsoort en al hele- maal niet over blikjes.

Dan de opmerking van de RD4 over de samenstelling van het zwerfafval. Dat zou maar voor 10% be- staan uit verpakkingsafval, zoals flesjes en blikjes. Onze reactie: hier wordt een beetje gegoocheld met cijfers. Zwerfafval wordt gemeten in stukseenheden. Hierbij wordt een peuk eenzelfde waarde toegekend als aan een blikje: beide zijn één stuk afval. Maar als je reëel bent en met volume-eenheden re- kent, dan kom je op heel andere getallen uit. Als je naar grof zwerfafval kijkt, dus groter dan 10 centime- ter, dan bestaat dat voor driekwart uit verpakkingsmateriaal. Tel je alleen flesjes en blikjes dan kom je uit op ongeveer 50%.

De Nederlandse vereniging van afvalinzamelaars vindt het volume van zwerfafval ook een betere maat. Misschien is het een idee om samen met de raad een halve dag zwerfafval op te gaan ruimen, zodat we zelf een conclusie kunnen trekken over het volume van blikjes en flesjes.
Het volgende argument. Rd4 zegt dat gemeenten 1,19 euro per inwoner krijgen voor extra inzet en preventie van zwerfafval. Onze reactie is dat de huidige 1,19 euro per inwoner waarschijnlijk komt te vervallen. Dat lijkt ons juist een argument om zwerfafval bij de bron aan te pakken. Een wandelingetje door de gemiddelde Heerlense wijk laat meteen zien dat deze aanpak niet effectief is. Milieucentraal heeft berekend dat het schoonhouden is berekend op 15 euro per inwoner. Rd4 stelt dat de hoeveelheid in te zamelen en dus hoogwaardig te recyclen afval toeneemt met 350% bij een statiegeldsysteem. Dat lijkt ons juist een reden om het wel te doen. Die 350% wordt anders niet hoogwaardig gerecycled, maar vermengd met minderwaardig plastic.

Tenslotte menen wij samenvattend te kunnen concluderen: Er wordt door de Rd4 creatief gerekend met eenheden en er wordt niet gerekend met volume. De burger gaat nu met een lege tas naar de winkel en met statiegeld met een volle tas. Er is geen extra ritje van Rd4 of burger nodig. De conclusie van Rd4 dat alle burgers gestraft worden klopt ook niet, met statiegeldsysteem wordt de vervuiler bestraft, met het huidige systeem, aansluiten bij afvalpact bedrijfsleven draait de maatschappij op voor de kosten.

Er komt bij het instellen van een statiegeldsysteem geen tweede logistiek systeem, hooguit een uitbreiding van het bestaande systeem. Zie Duitsland. Daar zijn kosten aan verbonden, maar dat is er ook bij het opruimen van zwerfafval. Denk aan de 15 euro per persoon. Als je het volume van zwerfafval dat niet vergaat in de natuur met 50% kunt terugbrengen middels een statiegeldsysteem, vinden wij dat niet schieten met een kanon op een mug.

Dan nog een heel belangrijk argument: blik wordt niet meegenomen in de huidige plannen voor de invoering van statiegeld. Dat zal alleen voor PET flessen gaan gelden, terwijl blik nu juist voor veel slachtoffers zorgt. Jaarlijks overlijden er 4000 koeien in Nederland en worden er nog eens 10.000 ziek door het eten van scherp zwerfafval. Verhakseld blik in het hooi of kuilvoer is daar een belangrijke oorzaak van. Reden voor LTO om zich achter de Statiegeldalliantie te scharen. Cijfers over slachtoffer onder paarden en andere grazers zijn niet bekend. Het is namelijk ontzettend duur om een autopsie te laten verrichten.

Samenvattend past een statiegeldsysteem in een circulaire economie en PMD niet. Het is dus een kwestie van politieke wil. Kiezen we voor geld of kiezen we voor milieu. Kiezen we voor een systeem waarin de vervuiler betaalt of kiezen we voor het aansluiten bij het Pact voor een Zwerfafvalvrij Nederland, de voor- keur van Rd4, waarbij de kosten worden afgewenteld op de samenleving?

De PvdD, de PvdA, Hart-Leers en de Stadspartij kiezen voor een systeem waarin de vervuiler betaalt en dienen daarom vandaag een motie in om als Heerlen aan te sluiten bij de statiegeldalliantie en voor het zomerreces te komen met een aanpak zwerfvuil.
300 van de 380 gemeentes gingen ons voor, evenals provincie Limburg en Waterschap Limburg. Slechts één Limburgse gemeente heeft de aansluiting afgewezen. Wij roepen op tot lef, om te kiezen voor duurzaamheid. Want een leefbaar Heerlen is tenslotte belangrijker dan een kortetermijnwinst uit afval. Dank u wel.