Bijdrage Algemene Beschou­wingen 2024

Ik ben opgegroeid in een tijd dat het leven overzichtelijk was met overzichtelijke keuzes op een gemengd boerenbedrijf in Luxemburg. We kwamen niets tekort. Een groot erf met volop speelmogelijkheden. In 1965 verhuisden we naar Limburg. Een warm groot gezin met hardwerkende ouders die alles over hadden voor hun kinderen. Geen rijkdom, tevreden zijn met wat er was, je best doen. We waren gezond. Vakantievieren dat deden we thuis. Het beeld van de jaren zestig en zeventig. Ook toen kwamen we niets tekort. We leefden onbezorgd.

Pas heel laat, zo vanaf 2014 hoorde ik over klimaatverandering en vervolgens bleek dit een symptoom van een veel groter probleem, toen pas raakte ik politiek geïnteresseerd. De onbezorgdheid die mijn generatie grotendeels gekend heeft is voorgoed weg en komt nooit meer terug.

Voorzitter, ik begin mijn betoog.

De begroting die we vandaag bespreken, heeft veel inzet gevraagd en die inzet is geslaagd. Maar er is nog een begroting en die wordt vaak vergeten: de ecologische begroting.

In 2024 viel Earth Overshoot Day op 1 augustus, de dag waarop de mensheid die ecologische begroting overschreed. Overshoot betekent dat we natuurlijke hulpbronnen zodanig verbruiken dat de ecosystemen dit niet meer kunnen aanvullen en zich niet meer kunnen herstellen. Vanaf die dag begonnen we op de toekomst in te teren, op de leefbaarheid voor mens, niet-menselijk leven en komende generaties.

Nederland doet het relatief nog slechter. De Nederlandse Overshoot Day viel dit jaar al op 1 april. Dat betekent dat wij in slechts drie maanden tijd ons “jaarlijkse budget” aan hulpbronnen hebben verbruikt. Nederland gebruikt zo’n grote hoeveelheid landoppervlak, grondstoffen en energie dat als de hele wereld zo zou functioneren, er meer dan drie aardbollen nodig zouden zijn. Maar, voorzitter, zoals we allemaal weten: we hebben er maar één aarde.

De Werkelijke Schade van Onze Overconsumptie

Levende wezens vertonen bepaalde patronen: bij overvloed van energie neemt hun aantal sterk toe tot het moment dat zg. negatieve feedback voor een afname zorgen. Onze overvloed bestond uit fossiele energie; alle problemen van dit moment zijn een teken, dat nú de negatieve feedback een rol gaan spelen: de biodiversiteit neemt af, het klimaat wordt grilliger en gevaarlijker, grondstoffen schaars, er ontstaan pandemieën en steeds meer conflicten die in essentie over schaarse grondstoffen gaan. Onze overconsumptie dwingt ons om keuzes te maken die huidige en toekomstige generaties hard zullen treffen.

De Rol van Gemeentelijk Beleid in Duurzaamheid

De komende jaren krijgt Heerlen te maken met begrotingstekorten, zo wordt voorzien. Maar dat tekort valt in het niet bij het ecologische tekort dat we hebben opgebouwd. Dit tekort zou in ons beleid en onze discussies centraal moeten staan. Tom Murphy geparafraseerd: “we geven prioriteit aan allerlei mensenzaken. Dat heet supremacie. Dit vernietigt ecosystemen. We moeten ecosystemen op de eerste plaats zetten en daarna kijken wat we ons nog kunnen veroorloven.”

Overheden hebben de verantwoordelijkheid om hun inwoners te beschermen,. Dit kan alleen door ons beleid te richten op lange-termijn duurzaamheid.

De beperking van broeikasgassen is hier een belangrijk onderdeel van. Wetenschappers stellen dat deze uitstoot drastisch teruggebracht moet worden, tussen 2030 en 2040. Helaas lijkt het huidige beleid niet voldoende ambitieus om de deadline te halen. Steden als Amsterdam, Utrecht, en Den Haag werken aan klimaatneutraliteit tegen 2030, zij spelen, samen in een groep van 100 geselecteerde steden, een voortrekkersrol in de strijd tegen de klimaatcrisis. Andere steden kunnen hier straks van leren.

De Gevolgen van Klimaatverandering

Natuurgeweld, voedseltekorten, grondstoffenoorlogen en levensbedreigende temperaturen zullen wereldwijd tot grote migratiestromen leiden. Daarbij vergeleken is het huidige vermeende migratieprobleem peanuts. Daarom is het essentieel dat we onze prioriteiten herzien en een koers varen die de veerkracht van onze stad en de leefbaarheid van onze regio veiligstelt.

Ik citeer uit de begroting, pag. 97: “Steeds duidelijker wordt ook dat we niet goed zijn voorbereid op de effecten van klimaatverandering op welzijn van mens en dier, onze biodiversiteit en economische veerkracht. De mondiale ontwikkelingen maken duidelijk hoe kwetsbaar we zijn als maatschappij” einde citaat.

Partij voor de Dieren stelt daarom voor om op korte termijn en met het oog op allerlei mogelijke toekomstige crises te gaan nadenken over het onderwerp weerbaarheid.

Stel Zuid-Oost Nederland komt terecht in een Valencia-scenario of een ander extreem weersfenomeen. Dan is er de Veiligheidsregio, zult u zeggen voorzitter! Zijn zij opgewassen tegen rampen van zulke omvang? We kunnen hopen dat het niet voorvalt, maar daar zijn we er niet mee.

De Eiwittransitie als Oplossing

Een andere sleutel tot het terugdringen van onze ecologische voetafdruk ligt in de eiwittransitie. De productie van dierlijke eiwitten, zoals vlees en zuivel, legt een onevenredig grote druk op het milieu o.a. door de uitstoot van broeikasgassen, het hoge landgebruik en de intensieve waterconsumptie. Door meer plantaardige eiwitten te consumeren kunnen we deze impact verlagen en de natuurlijke hulpbronnen efficiënter gebruiken. Jaarlijks is er het Zomermaanfest waar heerlijk voedsel wordt gepresenteerd door lokale ondernemers. Het enige festival van deze aard in Limburg. Als stad kunnen we ook de Nationale week zonder Vlees en Zuivel op de kaart zetten.

De actie Steenbreek is van belang voor de bewustwording, maar als het om biodiversiteit gaat is de eiwittransitie vele malen belangrijker. En het creëren van een duurzame voedselvoorziening is niet alleen goed voor het milieu, maar ook voor de voedselzekerheid in de toekomst.

Bezuinigingen: Een Korte Termijn- versus Lange Termijnvisie

De vraag rijst wat de rol van bezuinigingen in de gemeentebegroting is ten opzichte van deze ecologische uitdagingen. Bezuinigingen die leiden tot het schrappen van duurzame initiatieven kunnen uiteindelijk hogere kosten met zich meebrengen door de toenemende druk op het milieu. Programma’s gericht op energie-efficiëntie, het stimuleren van lokaal voedsel, of het bevorderen van milieu-educatie kunnen juist op middellange termijn leiden tot besparingen en een verbeterde kwaliteit van leven.

Door juist nu te investeren in duurzaamheid, kunnen we de toekomst veiliger en stabieler maken. Het is belangrijk dat we als gemeente bewuste keuzes maken die duurzaamheid bevorderen, in plaats van het korte termijn financiële gewin te laten prevaleren. Bouwen aan sociaal kapitaal, niet de groei van de economie maar de bloei van de samenleving moet voorop staan.

Conclusie

Voorzitter, onze ecologische voetafdruk moet een fundamenteel element zijn in de discussies over onze begroting en toekomstplannen. We hebben een verantwoordelijkheid om beleid te voeren dat de planeet en haar grondstoffen beschermt, in plaats van deze ondoordacht te verbruiken. Een economie die in dienst staat van ecologie, zodat we een samenleving creëren die toekomstbestendig en duurzaam is. Bouwen aan sociaal kapitaal, niet de groei van de economie maar de bloei van de samenleving moet voorop staan.

2e Termijn Alg. Beschouwingen

Een Artikel in de krant vanochtend over stilleggen van afval plastic verwerking een soortgelijk artikel dat ik afgelopen week las en op de RD4 Grondstoffenconferentie, daarop is mijn bijdrage in de 2e termijn gebaseerd.

Jaren geleden zijn we Afval grondstof voor nieuwe producten gaan noemen. Eindelijk een milieuprobleem opgelost.

Inmiddels komen we zo ongeveer om in ons afval.

Overal in Nederland en ook bij de RD4 puilen loodsen met plasticafval / ‘grondstof’ dus, steeds verder uit nu de recyclefabrieken stil liggen of failliet gaan bij gebrek aan afzet.

Afrikaanse landen weigeren nog langer de stortplaats te zijn voor onze afgedankte kleren en sturen de troep retour.

De kringloopwinkels weten niet meer wat ze met alle afgedankte spullen aan moeten het is te veel. Pfas en tienduizenden andere chemische stoffen uit afval blijken in grote hoeveelheden terecht te komen in de zee en in de grond

En dan is er nog die andere afvalstroom, de stront van vier miljoen koeien, honderd miljoen kippen en twaalf miljoen varkens.

We noemen het ‘Mest’, dat klinkt nuttig, maar als er zoveel mest is dat je het aan de straatstenen niet kwijt kunt, is het toch echt gewoon stront.

Er wordt druk gezocht naar grote opslagplaatsen, om de derrie tijdelijk (?) kwijt te kunnen, totdat er zich een oplossing voordoet…………

Het was ooit zo’n mooi idee, dat we afval grondstof gingen noemen. Het was ook een heerlijk geruststellend gevoel, zowel voor bedrijven als voor consumenten, wij dus.

Gebruik gerust alle mogelijke grondstoffen voor alle mogelijke overbodige producten, want het wordt straks allemaal recycled.

En koop die spullen gerust, de economie is één grote kringloop.

Goed om te weten: je mag het in Nederland al ‘recyclen’ noemen als je bijvoorbeeld een afgedankt product door een versnipperaar haalt – ook als de snippers even later op een vuilnisbelt in een Afrikaans land belanden.

De verwerking van restafval wordt verbrandt.

Het restproduct daarvan, de ‘as’, wordt verwerkt in wegenbouw en wandelpaden – waarbij de gore stoffen in de loop van de tijd in water en bodem terechtkomen. (A2 uitbreiding).

Als je wil dat bedrijven zich maatschappelijk verantwoord gedragen, zijn regels en beprijzing onontkoombaar.

Bij afval gaat het dan om regels over verplicht hergebruik, over producenten-verantwoordelijkheid, over de ‘scheidbaarheid’ van materialen, en nog veel meer.

Daarmee worden producten duurder, en dat is op zichzelf al een impuls voor het minder snel weggooien ervan.

‘Producentenverantwoordelijkheid’ (voor een groot deel is dat al regel in Frankrijk) betekent bijvoorbeeld dat de petrochemische industrie uiteindelijk verantwoordelijk is omdat ze de grondstof levert voor ultra fast fashion.

Ruim twee derde van de textiel is op dit moment van kunststof.

(ongeveer 4 procent van de mondiale uitstoot van broeikasgassen komt door de kleding- en schoenenindustrie)

Afval is alleen grondstof als het werkelijk goed herbruikbaar is, als het hergebruik niet eindeloos veel energie kost, en als producenten het ook werkelijk gebruiken (hetzij door een verplichting, hetzij doordat ‘maagdelijke’ grondstoffen veel duurder worden).

En niet te vergeten: afval is alleen grondstof als er niet gewoonweg veel te veel afval is.

Afval en verbranding van restafval zal de woonlasten omhoog stuwen, tenzij we ons zelf wat afval betreft in de hand houden.

De inspiratie voor deze bijdrage heb ik opgedaan door een artikel in de Groene door. Mirjam de Rijk

—————————————————